काठमाडौं – नेपाल स्टक एक्सचेञ्ज (नेप्से) र कारोबार रकम नेपाली सेयरबजारमा सदावहार चर्चाका विषय हुन्। बजारको स्वास्थ्य मूल्याङ्कन गर्न नेप्से सूचक र कारोबार रकमलाई मुख्य आधार बनाइन्छ। तर, दीर्घकालीन सुधारका लागि कति काम भएको छ भन्ने पक्ष गौणजस्तै देखिन्छ। नेप्से सूचक बढ्दा बजार राम्रो र घट्दा कमजोर भएको धारणा नै हाबी छ। नियामक निकायहरू, लगानीकर्ता तथा सम्बन्धित पक्षले समग्र पुँजी बजारलाई सबल बनाउने दिशामा गहिरो चासो नदेखाएको देखिन्छ।
नीति र प्रविधिको अभाव
नेपाली पुँजी बजार तीन दशक पार गरिसक्दा पनि आवश्यक पूर्वाधार र दीर्घकालीन रणनीतिबिना अगाडि बढिरहेको छ। सुधार योजनाहरू बने पनि कार्यान्वयनमा आउन सकिरहेका छैनन्। प्रविधि र नयाँ वित्तीय उपकरणहरूको प्रयोग नगरेसम्म बजार परिपक्व अवस्थामा प्रवेश गर्न कठिन देखिन्छ।
सेयर बजार सुधारका प्राथमिकता
- धितोपत्र औजारको विविधीकरण: सर्टसेल, डेरिभेटिभ्स, इन्ट्राडे ट्रेडिङजस्ता विधिहरू लागू गर्नुपर्छ।
- गैरआवासीय नेपालीलाई सेयर कारोबारको सुविधा: यसले बजार विस्तारमा मद्दत पुर्याउनेछ।
- नेप्से-३० इन्डेक्सको कार्यान्वयन: उच्च पूँजीकरण भएका कम्पनीहरूको सूचक प्रभावकारी बनाउनुपर्ने देखिन्छ।
- साना तथा मझौला उद्यमहरू (एसएमई) का लागि प्लेटफर्म: साना व्यवसायलाई पुँजी बजारमा ल्याएर वित्तीय समावेशीकरण बढाउनुपर्ने आवश्यक छ।
मार्जिन लेण्डिङ र बुक बिल्डिङमा देखिएको चुनौती
मार्जिन लेण्डिङलाई कार्यान्वयनमा ल्याउन नीति तथा पूर्वाधार आवश्यक छ। बुक बिल्डिङ प्रक्रियामार्फत उत्पादनमूलक कम्पनीहरूलाई पुँजी बजारमा ल्याउने प्रयास भए पनि प्रारम्भमै विवाद देखिएको छ। यसलाई सुधारेर अगाडि बढाउने रणनीति आवश्यक देखिन्छ।
नयाँ स्टक एक्सचेञ्जको आवश्यकता
नेपाल धितोपत्र बोर्डले हालको नेप्से सुधार गर्न कठिन भएकाले नयाँ स्टक एक्सचेञ्ज आवश्यक रहेको बताउँदै आएको छ। नयाँ प्रविधि, सेवा तथा समावेशीकरणका लागि विकल्पको खोजी गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिन्छ।
निष्कर्ष
नेपाली पुँजी बजारलाई सबल र प्रतिस्पर्धी बनाउन नीति सुधार, प्रविधिको प्रयोग, नयाँ वित्तीय उपकरणहरूको विस्तार, नियामकीय स्पष्टता तथा लगानीकर्ताको विश्वास वृद्धि गर्नु अपरिहार्य छ। सरकार, नियामक निकाय र सरोकारवालाबीच सहकार्य आवश्यक देखिन्छ।
