ठमाडौं — इन्टरनेटको प्रयोग बढेसँगै अनलाइन ठगीका नयाँ तरिकाहरू समेत व्यापक बन्दै गएका छन्। तीमध्ये ‘क्याटफिसिङ’ एक गम्भीर चुनौतीको रूपमा उभिएको छ। सामाजिक सञ्जाल, डेटिङ एप र अन्य डिजिटल प्लेटफर्ममा नक्कली पहिचान प्रयोग गरी अरूलाई छल्ने कार्यलाई क्याटफिसिङ भनिन्छ।
के हो क्याटफिसिङ?
विकिपेडियाका अनुसार, “क्याटफिसिङ एक भ्रामक गतिविधि हो, जसमा एक व्यक्तिले अनलाइनमा नक्कली पहिचान बनाएर अरूलाई ठग्ने वा भावनात्मक रूपमा फसाउने प्रयास गर्छ।”
क्याटफिसिङका मुख्य उद्देश्य:
- आर्थिक ठगी
- व्यक्तिगत जानकारी संकलन
- ब्ल्याकमेल
- यौन शोषण
- साइबर बुलिङ
क्याटफिसिङ कसरी गरिन्छ?
क्याटफिसरहरू अत्यन्त योजनाबद्ध रूपमा कार्य गर्छन्। उनीहरूले नक्कली खाता सिर्जना गरी झूटा फोटो र प्रोफाइल विवरण प्रयोग गर्छन्। छिटो मित्रता वा प्रेम सम्बन्ध बनाउँदै व्यक्तिगत जानकारी लिने र आर्थिक लाभ उठाउने प्रयास गर्छन्।
क्याटफिसिङ चिन्नका संकेतहरू:
- शंकास्पद प्रोफाइल: प्रोफाइलमा सीमित वा स्टकजस्तो देखिने फोटो।
- छिटो गहिरो सम्बन्धको प्रयास: केही दिनमै मित्रता वा प्रेमको प्रस्ताव।
- क्यामेरा अन गर्न नचाहने: भिडियो कलमा अनुहार देखाउन बहाना बनाउने।
- भेटघाट टाल्ने: व्यक्तिगत रूपमा भेट्न नचाहने।
- पैसा वा उपहार माग्ने: विभिन्न बहानामा आर्थिक सहयोग माग्ने।
वैज्ञानिक अध्ययनहरू के भन्छन्?
- २०२० को एक अध्ययन अनुसार, पुरुषहरू महिलाभन्दा बढी क्याटफिसिङमा संलग्न हुने सम्भावना हुन्छ।
- क्वीन्सल्याण्ड विश्वविद्यालयका अनुसन्धानकर्ताहरूका अनुसार, क्याटफिसरहरू प्रायः एक्लोपन, आत्मसम्मानको कमी र पहिचानको अन्योलबाट ग्रस्त हुन्छन्।
क्याटफिसिङको मानसिक प्रभाव:
- विश्वास गुम्ने: भविष्यमा कसैलाई विश्वास गर्न गाह्रो हुने।
- चिन्ता र डिप्रेसन: ठगीमा परेपछि मानसिक तनाव।
- नकारात्मक सोचको विकास: मानिसहरूप्रति निराशावादी धारणा।
क्याटफिसिङबाट जोगिने उपायहरू:
- पहिचान प्रमाणित गर्नुहोस्: भिडियो कल वा वास्तविक फोटो माग्नुहोस्।
- गोप्य विवरण नसेयर गर्नुहोस्: व्यक्तिगत जानकारी अनलाइनमा साझा नगर्नुहोस्।
- शंकास्पद व्यवहार देखिए टाढिनुहोस्: पैसा वा उपहार मागेमा सम्पर्क विच्छेद गर्नुहोस्।
- फोटो र प्रोफाइल जाँच गर्नुहोस्: गुगल रिभर्स इमेज सर्च प्रयोग गर्नुहोस्।
- अनलाइन सुरक्षा नीति अपनाउनुहोस्: गोपनीयता सेटिङहरू बलियो बनाउनुहोस्।
निष्कर्ष:
अनलाइन सुरक्षाको उपाय अपनाएर मात्र क्याटफिसिङबाट बच्न सकिन्छ। यदि तपाईं क्याटफिसिङको शिकार हुनुभएको छ भने सम्बन्धित साइबर सुरक्षा निकायलाई तुरुन्त जानकारी दिनुहोस्।
